Door ontkerkelijking en vergrijzing in Nederland zullen de komende jaren meer dan 1000 kerken en kloosters leeg komen te staan. Een voorbeeld hiervan is de kapel van het voormalige klooster van de Zuster van Liefde in Aarle-Rixtel. Na jaren van leegstand is, door inzet van een lokaal initiatief dit bijzondere gebouw succesvol herbestemd tot een medisch centrum waar eerstelijns zorgfuncties worden gehuisvest, maar ook een apotheek, wijkzorg en andere ondersteunende diensten.
Dit opmerkelijke gebouw uit de jaren vijftig is ontworpen door architect Jos Bijnen volgens typische Bossche School principes zoals een strikte maatsystematiek en de combinatie van metselwerk met beton. De kapel is een extravagant voorbeeld van een na-oorlogse Nederlandse architectuur die traditie en moderniteit met elkaar probeerde te verbinden.
Het gebouw is in de jaren negentig gedeeltelijk verbouwd en verbonden aan een nieuw gebouwd verzorgingstehuis waardoor de kapel onderdeel werd van een groter geheel. Omdat het verzorgingstehuis volledig gerenoveerd moest worden en de kapel inmiddels al een aantal jaren in onbruik was geraakt, ontstond de behoefte om het gebouw te ontkoppelen en zijn zelfstandigheid weer terug te geven, zo bleef de cirkelvormige kapel met een rechthoekige uitbouw over.
Het concept voor het ontwerp was om de centrale ruimte met de grote lichtkoepel, die voor veel daglicht zorgt, te behouden en als een publiek plein in te richten waar bezoekers uit het dorp wachten op hun afspraak en elkaar kunnen ontmoeten. Om de akoestische kwaliteit van de centrale wachtruimte te verbeteren is de nagalmtijd verkleind door het aanbrengen van een sculpturale wenteltrap en houten balustrades op de twee verdiepingen. De open structuur van de balustrades zorgt ervoor dat een aangename akoestiek ontstaat voor werknemer en bezoeker.In de buitenste ring van de originele kapel zijn de behandelkamers, laboratoria en kantoren ondergebracht, waarbij in sommige delen een extra transparante schil is gecreëerd vanwege hygiëne en akoestiek. Om voldoende daglicht in de behandelkamers te laten schijnen zijn alle raam openingen zorgvuldig binnen de gevelritmiek van het bestaand metselwerk ingepast. Door deze ramen diep in het metselwerk te leggen en af te werken met goudkleurige aluminium kaders, wordt zowel de zwaarte van het bestaande metselwerk en de noodzakelijke ingreep duidelijk gearticuleerd.Om de nieuwe functie van het gebouw duidelijk te maken is de gehele gevel van de rechthoekige uitbouw uit de jaren negentig gewijzigd en is er voor gekozen om goudkleurig geperforeerde aluminium cassettepanelen te gebruiken. Zo wordt er een nieuw en eigentijdse materiaal toegevoegd en wordt tegelijkertijd de nieuwe functie van het gebouw subtiel gecommuniceerd. Alle nieuwe raamkozijnen in de oude kapel zijn in hetzelfde materiaal als de nieuwe gevel uitgevoerd, zodat oud en nieuw ook via het exterieur met elkaar worden vervlochten.
Project: Medisch Centrum “de Kapel”
Locatie: Aarle-Rixtel
Architect: Erik Aarts Architect AvB
Ontwerpteam: Erik Aarts ism Atelier Boetzkes
Projectjaar: 2013 – 2015
Functie: Zorg
Oppervlak: 1000 m2
Constructeur: Bouwbureau Benders BV
Aannemer: Burgt Bouw BV
Fotograaf: René de Wit